Brunello di Montalcino to utytułowane czerwone włoskie wino produkowane w winnicach otaczających miasto Montalcino, w prowincji Siena, położonej około 80 km na południe od Florencji w toskańskim regionie winiarskim. Cechą charakterystyczną tego trunku jest nieprzeciętna długowieczność. Wino osiąga dojrzałość dopiero po 5-10 latach i można je przechowywać przez lat kilkadziesiąt. W 1980 roku Brunello di Montalcino znalazło się wśród czterech win, którym przyznano pierwsze oznaczenie Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG). Dziś jest to jedno z najbardziej znanych i najdroższych win włoskich na świecie. Co jeszcze warto o nim wiedzieć?
Brunnello w nazwie fina to zdrobnienie od Bruno (“brązowy”) i oznacza dosłownie “brązowiutki”. Określenie to odnosiło się do lokalnie uprawianych winorośli, które długo uważano za wyjątkowe dla okolic Montalcino. Okazało się jednak, co w 1879 roku ustaliła Komisja Ampelograficzna Prowincji Sieny, że w rzeczywistości brunello jest tą samą odmianą winogron, co sangiovese. Brunello zaczęto więc wykorzystywać do oznaczania win, które zostały wyprodukowane wyłącznie z winogron sangiovese.
Zapiski dotyczące Brunello jako czerwonego wina pojawiły się już na początku XIV wieku. Bardziej rozbudowane informacje na jego temat pochodzą jednak z wieku XIX. W 1831 Cosimo Ridolfi (późniejszy premier Toskanii) chwalił zalety czerwonych win z Montalcino ponad wszystkie inne w Toskanii. W połowie XIX wieku miejscowy rolnik Clemente Santi odizolował niektóre plantacje winorośli sangiovese, by wyprodukować wino wyłącznie z tej odmiany, które mogłoby być przechowywane i starzone przez znaczny czas. W 1888 roku jego wnuk Ferruccio Biondi-Santiwy produkował pierwszą partię Brunello di Montalcino kojarzoną z dzisiejszymi standardami. Była ona starzona przez ponad 10 lat w drewnianych beczkach.
Z czasem toskańskie wino zyskało opinię jednego z najrzadszych win włoskich. Jedynym producentem komercyjnym odnotowanym w dokumentach rządowych do II wojny światowej była firma Biondi-Santi, która do tamtego momentu zadeklarowała jedynie cztery roczniki – 1888, 1891, 1925 i 1945. Wysoka cena i prestiż tych win wkrótce zachęciły innych producentów do naśladowania sukcesu Biondi-Santi. W latach 60. było już 11 producentów wytwarzających Brunello, a w 1968 roku region uzyskał status Denominazione di Origine Controllata (DOC). W 1980 roku region Montalcino był pierwszym włoskim regionem winiarskim, który otrzymał oznaczenie Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG). Na przełomie XXI wieku istniało już blisko 200 producentów Brunello di Montalcino, głównie niewielkich, ale razem wytwarzających blisko 330 000 skrzynek tego trunku rocznie.
W 2008 roku doszło do skandalu z udziałem producentów tego wybornego trunku. Czterej producenci wina zostali oskarżeni o oszustwo – włączenie do produkcji wina zagranicznych odmian jak Cabernet Sauvignon i Merlot, choć warunki ustalone prawnie jasno mówią, że może ono zawierać tylko winogrona sangiovese. Testy laboratoryjne potwierdziły później, iż w analizowanych partiach nie dopuszczono się oszustwa (niejednoznaczne wyniki uzyskano tylko w przypadku niewielkiej części), niemniej nie tylko Toskania przeszła wtedy trudne chwile.
Wino Brunello di Montalcino jest produkowane wyłącznie ze szczepu sangiovese. W czasie wytwarzania przechodzi wydłużony okres maceracji, by ze skórek owoców wydobyła się pełnia smaku oraz koloru. Po fermentacji wino dojrzewa w dębowych beczkach. Najczęściej wybieranym rodzajem beczek do produkcji tego trunku są beczki z dębu słowiańskiego, ale niektórzy winiarze decydują się też na beczki francuskie. Czasami typ beczek jest zmieniany w trakcie, by dodatkowo wzbogacić aromaty wina.
Większość producentów rozdziela swoją produkcję pomiędzy normale i riserva bottling. Butelki normale wypuszczane są na rynek 50 miesięcy po zbiorach, a riserva rok później. Obecne wymogi dotyczące starzenia zostały ustanowione w 1998 roku i nakazują, aby Brunello dojrzewało w dębie przez 2 lata i co najmniej 4 miesiące w butelce przed wypuszczeniem na rynek. Jak pokazuje przykład śledztwa z 2008 roku, zasady te są traktowane bardzo poważnie. Winiarze, którzy dopuszczą się ich złamania, mogą zostać skazani za oszustwo handlowe i pozbawieni wolności nawet na 6 lat.
To wytrawne czerwone wino ma mięsistą strukturę. Charakteryzuje je wysoka kwasowość i wyraziste taniny. W aromacie Brunello di Montalcino daje się wyczuć aromaty jeżyn, wiśni, malin, czekolady, skóry i fiołków. Wielu ekspertów zauważa, że wino to potrzebuje sporo czasu, by zharmonizować swoje smaki. Chociaż sprzedawane jest już jako trunek kilkuletni, to zdecydowanie korzysta na dłuższym leżakowaniu. Eksperci zalecają, by poczekać z jego otwarciem minimum 10 lat, chociaż najlepsze wyniki uzyskuje się podczas nawet dłuższego przechowywania.
Z uwagi na wysoką kwasowość to toskańskie wino jest dobrym wyborem do posiłków z grillowanym mięsem. Fantastycznie pasuje również do dziczyzny. Jako że matecznikiem wina są Włochy, a konkretnie region Toskania, warto spróbować go z daniami lokalnej kuchni – stekiem bistecca alla fiorentina, czy serem pecorino – produktami nie mniej zresztą ze względu na swój wyjątkowy smak i jakość popularnymi.